Thursday, September 30, 2010

Ulan ma fnekan kaämsabat


Nâko: Yohanes Manhitu

Neno i namán masi ka nmapút fa
manas ném me onlê ka naheun fa,
ka nhoi fa neik nekan-nok-nanan
nbi ton amnanut, ton apetas i.

Ton es-es nok kun in human
ma ton i ini msâ ka namnés fa.
Kalu ka nok fai, lof nok nenô,
hit tít ulan ma tatnín manikin.

Naijane napét, ka nmeot nít fa;
haunoö matel, ka nmolok nít fa.
Ka nmuî fa sonâ he tmoê lele,
penâ-ane lof ka naheun fa bale.

Ulan ka nasón fa, hit ka tpoi fa;
tah ma tiun, hit ka tasnás fa.
Tafnekan he bukae kaisâ luman
he hit ok-okê tasoup funan.

Ton es-es nok kun ini mneikin,
atonîhonis ka nmuî fa pilit
me nmuî lolen he naim lalan
he namlilê piuta nbi in monit.

Tsonlai teu fnekan kaämsabat
ma thuk tahelan taën abalbalat,
tamepan ansaok ma taäikab lolek
nbi oras susar hit lof tasoinok.


Yogyakarta, 23 Funsiô [September] 2010
----------------------------------

Hujan dan harapan nan tak pudar


Karya: Yohanes Manhitu

Hari ini matahari bersinar tapi tak panas

ia timbul namun tak tampak sempurna,

tak menjemur dengan sepenuh hati

di tahun panas, tahun yang basah ini.


Tiap-tiap tahun dengan rupanya sendiri

dan rupa tahun ini pun berbeda.

Kalau bukan pada malam, ‘kan pada siang,

kita saksikan hujan dan rasakan dingin.


Tanah basah, tak kunjung kering;

dedaunan hijau, tak jadi menguning.

Tak sempat kita membuat ladang,

jagung dan padi tak ‘kan mengisi lumbung.


Hujan tak usai, kita tak tinggalkan rumah;

makan dan minum, kita tak berhenti.

Kita berharap, tak kehabisan bekal

agar kita sekalian melewatkan bulan.


Tiap-tiap tahun dengan sifatnya sendiri,

manusia mungkin tak punya pilihan

namun berakal ‘tuk mencari jalan

agar selalu bahagia dalam hidupnya.


Bersandarkan harapan nan tak pudar

dan berpegang teguh pada janji abadi,

menguatkan hati dan menajamkan akal,

di saat kesusahan kita ‘kan selamat.

Tânoinâ Uab tèk Baca Sulat Kninô

Foto: https://www.amazon.com

Atuis: Yohanes Manhitu 

U’úb tuis i, au he utón maneö ak au ka ‘moê fa tuis i he ûsekê abaca he ntae Sulat Kninô (Alkitab) masi taes nane lo naleok kun he nfene ‘noinâ alekot ma amasat, fun nane Uisneno In Aän es matuï ma mapanat he ntanâ lalan monit ini. Salit maneö nâko tuis i eslê he uteab ak natuin taes Sulat Kninô lê matuï nèk uab lê hit taim he tahine, onlê uab Prancis aî humaf bian, hit nabè' tânoin’ok he tahín teks in otan (arti) lê malulâ nèk uab bian. Natuin taes haef-haef, kalu makoete fê nabala nok kit, hit nabè' tanún hanfuaf namfau lê a-ntulun kit he tamolok (taüab), tbaca, ma nabè' mapakê he ttui babaun tèk uab nane. Henait tapèn hasil alekot natuin taes Sulat Kninô i, hit nabè'i tpaek teknik komparatif—nane nak hit tait tan Sulat Kninô nua ma tanesâ sin. Hit a-tbaca versi uab bian ini ma kalu ka tahín, nabè'i tfei versi uab lê hit tahine he taim in otan nak sâ. Fun sonit Sulat Kninô ini biasa ka nsan fa, hit lof tapèn teks alekot ma atomas he ntulun kit a-nbi ‘noinâ. Me on abaca alekot, hit musti tbaca lekleok piuta, kaisâ on “matfolo ma luektonô”. Nbi i au ka ukeo fa abaca he njail atafsir Sulat Kninô (ekseget), me nobaha he njail ataes alekot—ateas nèk mataf aäikat. Masi atafsir alekot ok-okê msâ musti naübon nâko ataes alekot aî abaca nok mataf aäikat ma neöp amaneot.

Tuis i mamnaitî nâko au monit neno-neno kun. Sulat Kninô (nok tuis Sranî bian) lo ntulun kau haef namfau he uhín uab bian, lê mapakê a-nbi negara matâteme. Ona-tlekâ, nbi ton 2007, au ‘siom Sulat Kninô versi Esperanto ini, Biblio, nâko Ampaer Berhard Eichorn (anggota Komisiita Sacerdoto por IKUE-Freiburg) lê natua es Pah Jerman. Naübon nâko Duminggu (Nenoklei), oras au ‘siom ulail paket nane nâko Jerman, au ‘mulai ‘paek buku nane nbi greja neu au ‘mes kuk. Haef-haef oras au ‘tea greja nanan, au lab-láb ait ma ‘fei teks misâ he aim perikop nâko Fefbelâ Mnâ (Vetus Testamentum) ma Fefbelâ Feü (Novum Testamentum) lê mapakê neu misâ a-nbi Nenônaek nane. Ma haef-haef abaca am uispaere (pastor) ntae Sulat Kninô a-nbi mimbar nèk uab Labit ai uab Jawa, au ‘fei ma ‘tae ‘bi au Biblio. Onlê au ak ulail, sâ-sâ lo namnés, masi feës-feës in redaksi suk naikan kleö. Me nane ka sâ-sâ fa, fun in ka nabainâ/naleün fa teks in otan. Babaun, nâko Duminggu un-unû nane (nbi 2007) talantea oras i, au ‘mulai ‘taken ok Biblio me ka usaitan fa Sulat Kninô versi Uab Metô, Labit, Malayu Kupang, mhb. Au uneöp ak natuin aktivitas taes Sulat Kninô èk uab Esperanto i, au upèn kuk moët alekot humaf nua: (1) ‘tae Uisneno In Aän èk “spirit feü”, ma (2) ûnoin’ok he uhín uab Esperanto—Zamenhof in mepu amasat nane—talantea uhín lekleok, ka ala fa natuin tuis sukuler me tuis agama msâ. Ntomneu sâ lê au unaob i, hit ofmasit tahín, i ka moët feü fa nbi pah-pinan i. Nbi bale bian a-nbi Pah Afrika, Alkurän—atoin-Islamas sin sulat kninô—a-ntulun tuaf namfau he nahín uab Arab, lê ka sin uab kuatuaf fa. Au uäkâ ak hit nabè'i tpaek teknik komparatif i he tânoinâ uabe namfau. Pules ma seunbanit neu Uisneno—lê a-nfe hine humâ-humâ neu atonîhonis—fun Sulat Kninô matuï ben nèk uabe namfafau nbi pah-pinan i, es in nabè' mapakê, ka ala fa on Uisneno In Aän me on buku ‘noinâ msâ neu tuaf es-es. Me kasian, haef namfau “‘Maus Amasat” i ala mabelak ma nhias meja nbi keän.

Lo ‘tebes, ka ala fa Sulat Kninô es nabè' mapakê neu ‘noinâ natuin teknik komparatif humaf i. Teks humaf biane (teks sekuler namfafau) msâ nabè' mapakê. Hit nabè' tait teks uab nua ka namfau nâko internet (nbi koran, situs puisi, mhb.) ma tanesâ sin. Tail teu teks uab bian ini ma kalu ka tahín, ta’ét teu ese, nèk hit uab. Nane lo naleok ma nfe kit informasi feü. Me in bobot ka ntean fa taes Sulat Kninô ini, fun in otoritas ‘nânae nfin, ma nâko in hit tapèn kuk fungsi dobel: ‘noinâ kninô ma informasi.

He tbaca uab pah-bian a-nbi Sulat Kninô aî a-nbi sumber bian, meuptaesulat (baca buku) lo musti manaob kalu tloim he tahín uab pah-bian laba, nès-nès he tahín teks in arti nak sâ. Kalu tloim he ‘ttak tok uab feü es in tuis, hit musti tatakab hit matak nok tuis a-nbi uab nane. Onlê au ak ulail, Sulat Kninô ka Bíblia nane alaha pilit-es nâko pilit namfafau, nès-nès a-nbi tonnatun i, lê naheun nok opsi aî alternatif namfafau neu kit. Nabua nok tuis humâ-humâ nèk uab Esperanto, Biblio—es ânaêsekê nâko ok-okê—nabia kau nbi lalan amnanut he ûnoin’ok henait babaun utua au neöp kaähenut i èk informasi pisâ mesê-mesê ma hine kleö-kleö.

Yogyakarta, 5 Funsiô 2010

Hanfuaf Nonô Fauk ntomneu Uab Metô

Natuin laistenab nak Uab Metô, lê a-nmuî kanaf humaf bian onlê METO, UAB ATONI PAH METO, UAB PAH METO, TIMOR, TIMORESE, TIMOL, TIMOREESCH, TIMOREEZEN, DAWAN, TIMOR DAWAN, RAWAN, ma humaf bian (sumber: taklik teu i), ka nnès fa nâko tuaf 0.75 juta (baca: nol koma juta bôhitumním) es naüabe (= namolke) (sumber: the Indonesian Heritage, Language and Literature, 1998) nbi kabupaten (distrik) teun nok dialek (logat) humâ-humâ, au utenab ak uab i musti napèn hormat ma mateab neu pah-pinan nfunamnatéf. Au 'bèt an kanaf UAB METO fun in es mapakê namfau nnèsi nbi Pah Metô. Kanaf teun lê, natuin au tenab, nebè' mapakê msâ eslê UAB ATONI PAH METO, UAB PAH METO, ma DAWAN.

Kanaf DAWAN nane kanaf “matâteme”, fun fêka tít fa tuaf es nahín (kalu au ka 'san) lekâ kanaf nane nemantea atoin-Metô sin luekkin ma in nâko mé. Tuaf aüab Labit (= Uab Indonesia) sin, natám nok atoin-Metô sin kuk, onlêhe npaek tekas BAHASA DAWAN he nlekan neu UAB METO. Au uäkâ ak atoin-Metô namfau ma atoni biakini msâ a-nkios nak kanaf DAWAN nfain-on tekas Labit neu kanaf UAB METO. Lê i nebè'i nfain alasan nansâ es tekas i mapakê a-nbi bale-bale. Lasi i nabè'i ntom nak oras tuafes a-ntek kanaf aî tekas i, tuafes aî tuafin lê namolok nokne lof nalulub neöp neu Uab Meto aî neu atoin-Metô. Natuin hanaf i, natuin au lomit, 'bèt an kanaf nua in lê i nfain on judul neu blog i, nok tuis DAWAN nbi 'takaf nabit.

Tabê ma pules nâko blog tuaf,

Yohanes Manhitu

ymanhitu@gmail.com

Yogyakarta, 14 Funboësamnuâ 2007